Odrzucenie spadku przez małoletniego

Spadek – w potocznym rozumieniu tego słowa – oznacza majątek nabyty w drodze dziedziczenia po zmarłej osobie. Kojarzy się to zwykle z przysporzeniem majątkowym po stronie spadkobiercy. W sensie prawnym natomiast oznacza ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego (spadkodawcy), które przechodzą na spadkobiercę z chwilą otwarcia spadku (śmierci lub uznania za zmarłego).

Należy zwrócić uwagę na dwa aspekty tej sprawy:

1. o ile otwarcie spadku ma charakter nieuchronny, to już nabycie spadku zależy od naszej woli, ponieważ spadek możemy przyjąć lub odrzucić oświadczeniem złożonym m.in. przed notariuszem, w terminie 6 miesięcy od uzyskania informacji, że jesteśmy spadkobiercami (tzn. zostaliśmy powołani do spadku),

2. nabycie spadku może oznaczać także ryzyko nabycia długów spadkodawcy. Niestety z uwagi na upowszechnienie się kredytów i pożyczek w życiu codziennym ryzyko takie jest istotne.

W jakiej sytuacji odrzucić spadek?

Stwierdzenie, że spadek jest obciążony długami (zwrot kredytu, pożyczki itp.), w szczególności gdy wartość długów przekracza wartość aktywów spadkowych (pieniądze, nieruchomości, samochód, itp.), jest często uzasadnieniem decyzji o odrzuceniu spadku.
Odrzucenie spadku wywołuje skutek uznania odrzucającego spadek za osobę, która nie dożyła otwarcia spadku. W takiej sytuacji do spadku dochodzą zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki) takiej osoby, którzy muszą podjąć decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w ciągu kolejnych 6 miesięcy.

Kto odrzuca spadek w imieniu małoletniego?

W szczególnej sytuacji są małoletnie dzieci, które doszły do dziedziczenia na skutek odrzucenia spadku przez swojego rodzica. Rodzic ma prawo dokonywać czynności prawnych za swoje dziecko, jednak w przypadkach szczególnie istotnych – a do takich zalicza się oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – zgodę powinien wyrazić sąd opiekuńczy. Ponieważ sytuacje takie są dosyć częste, a trudno założyć, aby po odrzuceniu spadku przez siebie z powodu długów spadkowych rodzic przyjął zadłużony spadek w imieniu dziecka, dokonano nowelizacji przepisów i od dn. 15 listopada 2023 roku ograniczono konieczność odwoływania się do sądu opiekuńczego i umożliwiono rodzicom prostsze rozwiązanie.

Nowe zasady odrzucenia spadku przez małoletniego

Jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego, jeżeli jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie przez obojga rodziców, a jednocześnie spadek ten odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka, czyli rodzeństwo dziecka.

Innymi słowy, jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku konieczna jest zgoda obojga rodziców lub ich wspólne działanie w imieniu tego dziecka. Konieczne jest także, aby w przypadku gdy małoletnie dziecko ma rodzeństwo powołane do spadku razem z nim, również rodzeństwo złożyło oświadczenie o odrzuceniu spadku przed złożeniem oświadczenia w imieniu małoletniego dziecka. Chodzi tu o uniknięcie sytuacji, w której rodzice, korzystając z przysługującego im uprawnienia do reprezentowania małoletniego dziecka, mogliby wpływać na sytuację swoich dzieci, np. przez złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu jednego z nich, doprowadzając do nabycia spadku przez inne dziecko w większym udziale.

Nowe zasady stosuje się także do spadków otwartych przed 15 listopada 2023 roku, jeżeli termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie upłynął przed dniem 15 listopada 2023 roku.

Jeśli myślisz o odrzuceniu spadku, skontaktuj się z notariuszem, który udzieli Ci niezbędnych informacji co do znaczenia i konsekwencji rozważanej czynności.